ဒီအပတ္ထုတ္ Voice ဂ်ာနယ္မွာ ၀န္ႀကီးဌာန အခ်ိဳ႕က ေငြအလြဲသံုးစား
လုပ္မႈေတြဆိုတဲ့ သတင္းပါလာေတာ့ အေတာ္ေလး ဂယက္ ရိုက္သြားပါတယ္။ အစိုးရ သတင္းစာေတြမွာ
သတၱဳတြင္း ၀န္ႀကီးဌာနက သတင္းမွားတဲ့ အတြက္ ဂ်ာနယ္ကို ဥပေဒအရ
ေဆာင္ရြက္မယ္လို႕ ေဖာ္ျပလိုက္တဲ့အခါ ဂယက္က ပိုႀကီးလာပါတယ္။ ေရးေဖာ္လည္းျဖစ္၊
ပရိသတ္လည္း ျဖစ္တဲ့ ကိုစစ္ေအာင္က ဒီအေၾကာင္းကို က်င့္၀တ္အရ သံုးသပ္ ေရးစမ္းပါ ဆိုၿပီး
တိုက္တြန္း လာပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္လည္း ဒီကိစၥအေပၚ ေလ့လာ မိသေလာက္ ေရးျပခ်င္ပါတယ္။
ပထမဆံုး ေျပာခ်င္တာက ကၽြန္ေတာ့္ အေနနဲ႕ ဘယ္သူ
မွားတယ္၊ မွန္တယ္ ဆိုတာကို ေျပာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္နဲ႕ ဥပေဒအရ လက္လွမ္း
မီသေလာက္ ေလ့လာ တင္ျပျခင္းသာ ျဖစ္တယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္ပါ။
ဒီျပႆနာမွာ အဓိက စဥ္းစားရမယ့္ အခ်က္ႏွစ္ခု ရိွပါတယ္။
ပထမအခ်က္က သတင္း အရင္းအျမစ္ ျဖစ္ပါတယ္။
Voice ဂ်ာနယ္က ဒီသတင္းကို ေရးတဲ့အခါ စာရင္းစစ္ခ်ဳပ္ရံုးက လႊတ္ေတာ္ကို တင္သြင္းတဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ
ပါတယ္ဆိုၿပီး ကိုးကား ထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သတင္းေရးတဲ့ သတင္းေထာက္ ဒါမွမဟုတ္ အယ္ဒီတာ
ကိုယ္တိုင္က ဒီအစီရင္ခံစာကို ဖတ္ရသလား၊ ဒါမွမဟုတ္ အဲဒီ အစီရင္ခံစာကို ဖတ္ရတဲ့ ဒါမွမဟုတ္
အဲဒီ အစီရင္ခံစာ အေၾကာင္းၾကားရတဲ့ လႊတ္ေတာ္ အမတ္ တစ္ဦးက ေျပာတာကို ကိုးကားတာလား ဆိုတဲ့
အခ်က္ကို တိတိ ပပ ေျပာမထားဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေရးထားတဲ့ အေရး အသားကို ၾကည့္ရတာကေတာ့ လႊတ္ေတာ္
အမတ္ရဲ့ ေျပာၾကားခ်က္ကိုပဲ တဆင့္ ကိုးကား ထားတဲ့ပံု ေပါက္ေနပါတယ္။
ဒုတိယ အခ်က္က အဲဒီ စာရင္းစစ္ခ်ဳပ္ရံုးရဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ
သတၱဳတြင္း ၀န္ႀကီးဌာနနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လို ေဖာ္ျပထားသလဲ ဆိုတဲ့ အခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။
သတင္းေထာက္ အေနနဲ႕ အစီရင္ခံစာကို ကိုယ္တုိင္ ဖတ္ရတယ္ ဆိုရင္ေတာင္ သူ႕ရဲ႕ ျပန္လည္ ေရးသားခ်က္ဟာ
အစီရင္ခံစာမွာ ပါတဲ့ ဆိုလိုရင္းနဲ႕ ကြဲလြဲမႈမရိွဖို႕ လိုပါတယ္။ အခု သတင္းမွာ က်န္တဲ့
၀န္ႀကီး ဌာနေတြရဲ့ ကိစၥကို ေရးတဲ့အခါမွာ ေငြေၾကး အလဲြသံုးစား လုပ္မႈ ပီျပင္တဲ့ သေဘာ
ေတြ႕ရေပမယ့္ သတၱဳတြင္း ၀န္ႀကီးဌာနနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ ဦးပိုင္က ေပးရမယ့္ေငြကို ျပည္ပ ကုမၸဏီတစ္ခုက
ဦးပိုင္ ကိုယ္စား ေပးခဲ့တာကိုပဲ ေဖာ္ျပထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ေလ့လာမိ သေလာက္ေျပာရရင္ စာရင္းစစ္ရံုးက စစ္တဲ့အခါ ေယ်ဘူယ်အားျဖင့္ ႏွစ္မ်ိဳး ရိွပါတယ္။
တစ္ခုကေတာ့ အလြဲသံုးစား လုပ္တာေပါ့ဗ်ာ၊ ဒါကေတာ့ ရွင္းတယ္၊ ႏုိင္ငံေတာ္က ရရမယ့္ေငြကို
ျဖတ္စားတာမ်ိဳးေပါ့။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးက လုပ္ထံုး လုပ္နည္း မွားတာ။
ဒါက ရတဲ့ေငြကို သြင္းရမယ့္ ေခါင္းစဥ္ေအာက္ကို မသြင္းပဲထား တစ္ျခား ေငြစာရင္းမွာသြင္းတာ၊
ဒါမွမဟုတ္ ေငြသံုးတဲ့ အခါ မဆိုင္တဲ့ ေငြစာရင္း ေအာက္က ယူသံုးတာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ အခု
သတင္းမွာ သတၱဳတြင္း ကိစၥကို အလြဲသံုးစားမႈလို႕ ေရးထားတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ေငြေၾကး အလြဲသံုးစားမႈ
ျဖစ္တဲ့ ၀န္ႀကီးဌာနမ်ားနဲ႕ ယွဥ္တြဲ ေရးထားတဲ့ အတြက္ သတၱဳတြင္း ၀န္ႀကီးဌာနက အျဖစ္အပ်က္ဟာ
ေငြေၾကး အလြဲသံုးစား လုပ္မႈ ျဖစ္တယ္ ဆိုတဲ့ သေဘာ သက္ေရာက္ ေနပါတယ္။ တကယ္လို႕ အစီရင္ခံစာမွာက
လုပ္ထံုး လုပ္နည္း မွားတယ္လို႕ ေရးထားတယ္ ဆိုရင္ေတာ့ Voice သတင္းက မွားေနတယ္လို႕ ဆိုရမွာ
ပါ။
ဒါ့ေၾကာင့္ Voice အေနနဲ႕ သူတို႕ သတင္းဟာ စာရင္းစစ္ခ်ဳပ္ရံုးရဲ့
အစီရင္ခံစာပါ အတုိင္း ျဖစ္တယ္ ဆိုတာ တရားရံုးမွာ သက္ေသျပဖို႕ လိုတယ္ ဆိုတာေတာ့ ျမင္သာပါတယ္။
ဒီေနရာမွာ Voice ဘက္က ကာကြယ္ ေျပာဆိုေနတဲ့ စာနယ္ဇင္း သမားတစ္ခ်ဳိ႕က ဒီသတင္း ေရးတာဟာ
စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ အတုိင္း လုပ္တာဘဲ ဆိုၿပီး ေျပာတာလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံတကာမွာ
အမ်ားက လက္ခံထားတဲ့ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္မ်ားက ဘယ္လို ရိွသလဲ ဆိုတာေလး ၾကည့္ရ ေအာင္။
သတင္းသမား တစ္ေယာက္ဟာ သတင္းမွန္ကို ေပးဖို႕ တာ၀န္
ရိွတဲ့ အေၾကာင္းကုိ British National Union of Journalists (NUJ) က ျပ႒ာန္း ထားတဲ့
က်င့္၀တ္မ်ားမွာ အခုလို ေရးထားပါတယ္။
သတင္းေထာက္ တစ္ဦးသည္ မိမိ ေရးသားသည့္ သတင္းကို မွန္ကန္ၿပီး
မွ်တမႈ ရိွေအာင္ ႀကိဳးပမ္း ေဆာင္ရြက္ရမည္။ တစ္ဦး တစ္ေယာက္၏ ထင္ျမင္ခ်က္မ်ား၊ ယူဆခ်က္မ်ားကို
အခုိင္အမာ သတင္းကဲ့သို႕ ေရးသားမႈမ်ိဳးကို ေရွာင္ရွားရမည္။ အခ်က္ အလက္မ်ားကို ခ်န္လွပ္ထားျခင္း၊
သို႕မဟုတ္ လိုရာ ဆြဲၿပီး အသံုးျပဳျခင္းကို ေရွာင္ရွားရမည္။
ၿဗိတိန္ႏုိင္ငံ သတင္းစာနဲ႕ ဂ်ာနယ္ ထုတ္ေ၀သူမ်ား လိုက္နာရမယ့္
က်င့္၀တ္ newspaper and periodical
industry’s Code of Practice မွာလည္း သတင္း တိက် မွန္ကန္မႈနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး အခုလို ေရးထားပါတယ္။
စာနယ္ဇင္းမ်ား
အေနျဖင့္ မွားယြင္းေသာ၊ အဓိပၸါယ္ လြဲမွားႏုိင္ေသာ၊ လိုရာဆြဲ ပံုဖ်က္ ေရးသား ထားေသာ
သတင္းမ်ား၊ ဓာတ္ပံုမ်ားကို ေရးသား ေဖာ္ျပျခင္း မျပဳရ။
နုိင္ငံတကာမွာေတာ့ သတင္းစာမ်ား၊ သတင္းဌာနမ်ားဟာ အဲဒီ စာနယ္ဇင္း
က်င့္၀တ္ေတြကို လိုက္နာႏုိင္ဖို႕ အတြက္ အယ္ဒီတာ စည္းကမ္း Editoral Guidelines မ်ားကိုလည္း
မိမိ တိုက္အလိုက္ သတ္မွတ္ ထားပါတယ္။ အေသးစိတ္ အခ်က္အခ်ိဳ႕ ကြဲလြဲတာကလြဲရင္ ဒီစည္းကမ္းေတြက
တူပါတယ္။ အဲဒီ စည္းကမ္းေတြ ထဲမွာ သတင္း မွန္မမွန္ စိစစ္ရမယ့္ နည္းလမ္း မ်ားရိွ တာကိုလည္း
ေတြ႕ရပါတယ္။ နယူးေယာက္တုိင္းမ္ သတင္းစာကေတာ့ Newsroom
Integrity Statement ဆိုတာကို ၁၉၉ ၉ နဲ႕ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္ေတြမွာ ထုတ္ျပန္ခဲ့ျပီး သတင္းေထာက္ေတြ
အေနနဲ႕ သတင္း အခ်က္ အလက္မ်ားကို အနည္းဆံုး Source ႏွစ္ခုဆီကေန အတည္ျပဳဖို႕၊
တကယ္လို႕ အေျခအေနအရ သတင္း အေျခအျမစ္ တစ္ခုဆီကပဲ ရတယ္၊ သို႕ေသာ္ ယံုၾကည္ ရတယ္ဆိုရင္
အယ္ဒီတာ အဖြဲ႕ကို တင္ျပၿပီး အတည္ျပဳခ်က္ ယူဖို႕ စသည္ျဖင့္ အေသးစိတ္ သတ္မွတ္ ထားတာကိုေတြ႕ရပါ
တယ္။
သို႕ေသာ္ လူဆိုတာ အမွားနဲ႕ မကင္းတဲ့အတြက္ သတင္းမွားမ်ားကို
ေဖာ္ျပ မိတတ္တာပါပဲ။ အဲဒီ အခါမွာလည္း ႏုိင္ငံတကာ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ေတြမွာ အေရးႀကီးတဲ့
သတင္းေတြမွာ လူတစ္ေယာက္၊ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုက သူနဲ႕ပတ္သက္ ၿပီးေရးတဲ့ သတင္းဟာ မွားေနတယ္
လို႕ စာျပန္ ေရးလာရင္ အဲဒါကို သက္ဆုိင္ရာ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္က ထည့္ၿပီး ေဖာ္ျပေပးရမယ္
(right of reply) လို႕ ေဖာ္ျပ ထားတာကို ေတြ႕ရၿပီး သက္ဆုိင္ရာ သတင္းစာ ကိုယ္တုိင္က မိမိ
သတင္း မွားေၾကာင္း သိရရင္လည္း ေတာင္းပန္စာကို ထင္ထင္ ရွားရွား ေဖာ္ျပေပးရမယ္လို႕ သတ္မွတ္
ထားတာ ကိုလည္း ေတြ႕ရပါ တယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ စာနယ္ဇင္း သမားမ်ား အေနနဲ႕ သတင္း
လြတ္လပ္စြာ ေရးခြင့္ရိွသလို ကိုယ့္သတင္းမွန္၊ မမွန္စစ္ဖို႕လည္း တာ၀န္ ရိွတယ္။ မွားရင္
ေတာင္းပန္ ရမယ္ ဆိုတာ ထင္ရွား ပါတယ္။ အျပင္မွာ ေျဖရွင္းလို႕ မေက်နပ္ဖူး ဆိုရင္ေတာ့
တရားရံုး တက္ၾကေပါ့။
ဒီေနရာမွာ အဲဒီလို
သတင္းမွားေတြကို တရားစြဲၾက ၊ ကန္႕ကြက္ၾက လုပ္ေနရင္ သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ကို မထိခုိက္ေပးဘူး
လားလို႕ ေမးစရာ ရိွပါတယ္။ အရွင္းဆံုး ေျပာရရင္ေတာ့ စာနယ္ဇင္း သမားမ်ားဟာလည္း ဥပေဒရဲ့
ေအာက္မွာရိွတာမို႕ ဥပေဒနဲ႕ ရင္ဆုိင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႕ေသာ္
အသေရ ဖ်က္မႈလို စြပ္စြဲခ်က္မ်ိဳးမွာ ခုခံ ကာကြယ္သူဘက္က အသေရဖ်က္မႈ မေျမာက္ေၾကာင္း ထုေခ်ႏုိင္တဲ့
ကင္းလြတ္ခြင့္ေတြ ေပးထားပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ကင္းလြတ္ခြင့္ ငါးခု ရိွတယ္လို႔
ေလ့လာ ဖူးပါတယ္။ စာအုပ္စာတမ္း မရိွလို႕ တိတိက်က် မေျပာႏုိင္ပါဘူး။ ပုဒ္မ ၅၀၀ နဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး
ေလ့လာရင္ ေတြ႕ႏုိင္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံတကာမွာေတာ့ သတင္း ေရးသားခ်က္ဟာ
မွန္ကန္တယ္၊ ျပည္သူ႕ အက်ိဳးစီးပြား (Publci Interest) အတြက္ ျဖစ္တယ္၊ ဥပေဒအရ ေရးခြင့္ရိွတဲ့
သတင္းမ်ိဳး ျဖစ္တယ္ ဆိုတာ သက္ေသျပႏုိင္ရင္ အသေရ ဖ်က္မႈ မေျမာက္ဖူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါ့အျပင္
ဥေရာပသမဂၢ ႏုိင္ငံမ်ားမွာေတာ့ သတင္းစာ ဆရာမ်ား၊ ဂ်ာနယ္လစ္မ်ားကို သတင္းမွားတာ၊ က်င့္၀တ္
ခ်ိဳး ေဖာက္တာမ်ားအတြက္ ဒဏ္ေငြပဲခ်မွတ္ရမယ္၊ ေထာင္ဒဏ္မခ်မွတ္ရဘူးလို႕ ဥပေဒနဲ႕ တားျမစ္
ထားတာလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ စာနယ္ဇင္း သမားဟာ မိမိ ေရးသားခ်က္ဟာ အသေရဖ်က္မႈ ေျမာက္
မေျမာက္ စဥ္းစားဖို႕ လိုပါတယ္။ သတင္းထူး ဆိုရင္ ပိုၿပီး ဂရုစိုက္ရမွာပါပဲ။ ဒါဟာ စာနယ္ဇင္း
သမားရဲ့ တာ၀န္ပါပဲ။
ဒါေတြကေတာ့ Voice ဂ်ာနယ္ ျပႆနာနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး ေလ့လာမိတဲ့
ဥပေဒ ရႈေထာင့္၊ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ ဆုိင္ရာ ရႈေထာင့္မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ကေတာ့
ဒီျပႆနာကို သတင္း လြတ္လပ္ခြင့္ကို ပိတ္ပင္မႈ အျဖစ္နဲ႕ ျမင္ၾကပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ကေတာ့ ျမန္မာ့ စာနယ္ဇင္း ေလာက အတြက္ေရာ၊ အစိုးရ အတြက္ပါ
အက်ိဳး ရိွေစမယ့္ စမ္းသပ္ခ်က္ (Test Case) လို႕ပဲ ျမင္တယ္။ အခု အစိုးရဘက္က ေျပာေနတဲ့
အတုိင္း ဆိုရင္ ေနာင္မွာ စာေပစိစစ္ ရိွမွာ မဟုတ္ဘူး။ စာနယ္ဇင္းေတြက ကိုယ့္တာ၀န္ ကိုယ္ယူၿပီး
ေရးရမွာ။ အဲဒီအခါမွာ အစိုးရ ဘက္ကတင္ မဟုတ္ဘူး၊ အႏုပညာရွင္မ်ားလို ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားသူ
မ်ားဆီကလည္း ေစာဒက တက္တာေတြ၊ တရားစြဲဖို႕ လုပ္တာေတြ ရိွမွာပဲ။ ၿဗိတိန္ႏုိင္ငံမွာ ၂၀၁၀ တစ္ႏွစ္တည္းမွာ တရား စြဲတာမပါ စာနယ္ဇင္းနဲ႕
ရုပ္သံေတြကို ကန္႕ကြက္စာ ပို႕လို႕ ေျဖရွင္းရတဲ့ အမႈ ခုႏွစ္ေထာင္ေက်ာ္ ရိွတယ္လို႕ ေလ့လာမိတယ္။
ဒီေတာ့ စာနယ္ဇင္းေတြဟာ ေနာင္ဆိုရင္ ဥပေဒ သမားေတြကို အတုိင္ပင္
ခံထားတာ၊ သတင္းေထာက္ေတြ၊ အယ္ဒီတာ ေတြ လိုက္နာရမယ့္ စည္းမ်ဥ္းေတြကို တိုက္အလိုက္ အတိအက်
ေရးထား တာမ်ိဳးေတြ လုပ္ရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အစိုးရ ဌာနေတြ ဘက္ကလည္း ဒီအမႈမွာသာ အေရးနိမ့္ခဲ့ရင္
ေနာင္ဆိုရင္ ထစ္ကနဲရိွ အမႈ ဖြင့္တာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ ကိုယ့္ဘက္က လည္း ဥပေဒနဲ႕ လုပ္တတ္ေအာင္၊
မီဒီယာေတြကို ပိုၿပီး ဆက္ဆံ တတ္ေအာင္ လုပ္ရေတာ့မွာ ျဖစ္တယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ Voice ျပႆနာ ဘယ္လို အဆံုးသတ္မယ္ ဆိုတာ အေတာ္
စိတ္၀င္စားဖို႕ ေကာင္းတယ္လို႕ပဲ ဆိုရမွာပဲ။
ပိေတာက္ေျမ
